Scroll
RONDJE ZWERVEN
de Linge
De Linge is een waterweg met twee gezichten: van Doornenburg naar Tiel een brede sloot en daarna tot Gorinchem een vrij meanderende rivier. Het eerste deel is in de dertiende eeuw aangelegd, na Tiel kronkelt de rivier in lussen naar Gorinchem, om daar uit te monden in de Merwede. Het landschap rond de Linge toont Nederland op z’n best, ontdekken we.
TEKST EN FOTO'S MARJA VAN KAMPEN // Video iStock
Historisch pareltje dankzij krakers
AAN DE BRON VAN DE LINGE
Vanaf Tolkamer aan de Rijn laten we ons met de veerpont over het Pannerdensch Kanaal zetten, om vandaar algauw bij de bron van de Linge te komen. Niks geen borrelende belletjes uit de aarde, het water van de Linge komt simpel via een forse inlaat uit het Pannerdensch Kanaal en stroomt als een gekanaliseerde rivier vanuit Doornenburg westwaarts. In elk geval hebben wij wél het geboortebewijs! Het verderop gelegen negentiende-eeuwse Fort Pannerden heeft ook onze belangstelling, immers gebouwd om onze waterlinies te beschermen. Het fort bewaakte het Pannerdensch Kanaal, opdat de vijand onze rivieren niet kon afdammen en werd liefkozend de hoofdkraan van Nederland genoemd. Na leegstand in 1940 werd het fort doelwit van plunderingen, tot het in 2000 werd gekraakt. Dankzij de krakers is het nu een historisch pareltje.
Het prachtige veertiende-eeuwse sprookjeskasteel Doornenburg in het dorpscentrum willen we ook zien. Werd Rutger Hauer dankzij zijn rol van ridder Floris in dit kasteel niet de tv-droomprins van menig meisje? Wij genieten nog van de fraaie kasteelkruidentuin pal aan de prille Linge, de rode draad van onze campertocht. Doornenburg heeft geen camperplaats meer, dus rijden we een stukje langs de Linge, die langs weilanden, akkerlanden en populieren stroomt naar Landgoed Welderen bij Elst.
Ondeugende freules, driewerf foei!
VAN ELST NAAR TIEL
Elst zelf heeft toeristisch weinig te bieden, of het moeten de lekkere elstarappels zijn en het indrukwekkende nabijgelegen Park Lingezegen. Wij fietsen een stukje door die 3.400 voetbalvelden metende Lingezegen. Het park is in 2020 opgeleverd en toch al zo goed als volgroeid. Van het voormalige Kasteel De Parck rest nog de originele mooie Notenlaan, een plaatje. De Grote Kerk van Elst zie je in dit gedeelte vanuit alle hoeken duidelijk met zijn torenspits en kroontje in de vorm van een peer. We zijn tenslotte in de Betuwe.
De volgende dag staat Tiel op het programma en onderweg tuffen we heerlijk langs veel leuke dorpjes aan de Linge. Opheusden blijkt de grootste kerk van Nederland te hebben, met 2.850 zitplaatsen. Het is hier de Biblebelt. Voor Echteld wijken we even van onze route af, want we willen het dertiende-eeuwse kasteel Wijenburg weleens zien, waar grappige anekdotes over rondgaan. Zo verbleven daar begin negentiende eeuw ’s zomers twee ongetrouwde freules Van Bavelen, die er een nogal losse leefstijl op na hielden. Echteld vonden ze ronduit saai, behalve de zoetwarenverkoper Jan Willem Staal, die regelmatig met snoepgoed bij ze kwam. Er wordt gefluisterd dat hij de dames extra amuseerde door naakt voor hen te dansen. Dat was toen driewerf foei! Wat de mensheid ook uitspookt, onze Linge stroomt onvervaard verder naar Tiel.
De camperplaats aan de Waalkade met het weidse uitzicht vinden we prachtig. Tiel is een oude stad en eens rijk dankzij de waterrijke ligging, tot de Vikingen daar in de tiende eeuw een einde aan maakten. Tiel krabbelde snel weer op door zich aan te sluiten bij de Hanze. De oude Sint-Maartenskerk, de stadswallen en het Ambtmanshuis herinneren nog aan die tijd, maar verder is er helaas weinig historisch over. Veel aandacht is er in het Streekmuseum voor Flipje, dé alom bekende mascotte van de voormalige Betuwse jamfabriek. Voor ons is het interessant te weten waar de oer-Linge hier als zijarm van de Waal ontsprong, tot de rivier rond de twaalfde eeuw werd afgedamd. Er zijn nog wat reststroompjes te vinden in een deel van de stadsgracht en wat slootjes.
De volgende dag gaan we weer verder om ter hoogte van Zoelen het kunstwerk met duiker te ontdekken, waarin de Boven-Linge onder het Amsterdam-Rijnkanaal wordt geleid. Aan de andere kant kronkelt de rivier als Beneden-Linge vrij en blij in de bedding van de oer-Linge verder.
Het is steeds puzzelen om zoveel mogelijk op de smalle Lingedijk met de camper te rijden, maar zo zien we wel nostalgische Lingedorpjes, zoals Zoelen, Beide Avezaathen, Wadenoijen en meer. Het landschap is hier zoals Nederland in de boeken wordt beschreven: met uiterwaarden, dijken, oeverwallen, doorbraakkolken, komgebieden en veel fruitgaarden.
Eindelijk vrijheid voor de rivier
LANGS NOSTALGISCHE LINGEDORPJES
Fijne camperplaats tussen fruitbomen
BUFFELEN BIJ MARIËNWAERDT
Geldermalsen aan de Linge met de Heemtuin en het nieuwe Lingepark is zeker prachtig. Tóch gaan we na een wandeling verder naar Deil, waar de straatnamen nog verwijzen naar de zeven kastelen die hier eens stonden. Ons doel is het Lingedorpje Enspijk met een fijne camperplaats tussen de fruitbomen. Op de Brink staan nog een middeleeuwse dorpskerk en de voormalige kosterswoning. Het voetveer zet ons met fietsen en al over de Linge, naar de tegenovergelegen Heerlijkheid Mariënwaerdt. Al snel peddelen wij intens genietend langs akkers, weiden, grienden, bossen en fraaie lanen, die allemaal bij dit landgoed van negenhonderd hectare horen. De naam Mariënwaerdt betekent eiland van Maria en verwijst naar de norbertijnenabdij die daar rond het jaar 1000 lag. De tijd dat een titel vanzelfsprekend veel geld betekende, is niet meer. Frans baron Van Verschuer kluste altijd enthousiast mee tot hij in 2022 64 jaar oud ongelukkig van zijn trap viel, wat hem fataal werd. Nu beheert de negende generatie het landgoed, dat al sinds 1734 in het bezit van de familie is. Het is vaak buffelen om de boel in stand te houden, zelfs met veel hulp van vrijwilligers. Gelukkig mogen wij stervelingen daar nog komen. Voorbij Rumpt, bij Beesd nemen wij de brug en fietsen langs de Linge en de rumoerige A2 terug naar het in groen verscholen Enspijk.
De Linge
Glasblazen en vergeten groenten
VAN LINTDORP NAAR LINTDORP
En nog steeds hobbelen we genietend van de omgeving over de Lingedijk met lintdorpjes als Gellicum, Rhenoy en Acquoy. Vanaf de jachthaven Leerdam lopen we zo in het oudste gedeelte van de stad en de Glasblazerij. Ambachtelijk glasblazen blijft een mooi fenomeen. Museum Het Hofje van Aerden heeft een nutstuin met vergeten groenten, wellicht ter herinnering aan de alleenstaande vrouwen die daar woonden. ’s Middags maken we een fietstocht over veel dijken naar het pittoreske Acquoy, bekend door de Betuwse Toren van Pisa met – toeval of niet – het graf van predikants-vrouw Cornelia Pisa (1941) ernaast.
Voortpeddelend langs de Linge verbazen we ons over Fort bij Asperen, met een moderne kunstzinnige glaskoepel in de plaats van de observatiepost! De mooie waaiersluis uit 1815 was onderdeel van de Hollandse Waterlinie en toen van cruciaal belang voor de inundatie. Asperen zelf is een prachtig oud stadje met een gerestaureerde stadswal en een imposante kerk met dito dikke toren. Asperen en Heukelum schijnen nederzettingen te zijn met stadsrechten en er stonden zelfs drie kastelen. Een pronkt er nog in Heukelum en is wereldberoemd vanwege tv-opnames van Pommetje Horlepiep. Heukelum is een vesting, waarvan de muren zo’n tien jaar terug onder de aarden wal vandaan zijn gehaald en tot bijna nieuwstaat zijn gerestaureerd. Bij het beeld De Veerman worden we met het voetveer overgezet naar Leerdam. Wat is het Lingegebied waanzinnig mooi!
Bekijk de route
BIJ GORINCHEM DE MERWEDE IN
Sterken brengen sterken voort
Rijdend door het lieflijke Kedichem moeten we voor Arkel vanwege werkzaamheden van de mooie Lingedijk af. De Linge was in de middeleeuwen voor Gorinchem een belangrijke handelsader voor de graanhandel en pas in de zestiende eeuw werd de stad een grote vesting. Op het stadswapen lezen wij, vrij vertaald uit het Latijn: sterken brengen sterken voort. Aanpakkers dus! De Grote Toren staat opvallend uit het lood, wel anderhalve meter. Hebben ze daar langs de Linge patent op? Na onze vestingwandeling zoeken we een terras voor wat sterks, want de tijd van afscheid nemen nadert. Tot 1893 stroomde de Linge chic langs de klassieke Waterpoort de Merwede in, maar die staat – best bizar – nu in de museumtuin van het Rijksmuseum Amsterdam. In de Lingehaven deinen plezierjachten zachtjes op het water, zich niet bewust dat de Linge even verderop via de uitwateringsgeul van het Gemaal mr.dr. G. Kolff door de Merwede wordt opgeslokt. Ergens staat: ‘Linge, kleine rivier, ik heb gezien, hoe dijken je eens dwongen, om net als nu, je water naar de zee te dragen’. En ja, ook ons kost het moeite de rivier los te laten. Feit is dat we intens hebben genoten van onze campertocht langs en rond de Linge.
RONDJE ZWERVEN
de Linge
TEKST EN FOTO'S MARJA VAN KAMPEN // Video iStock
De Linge is een waterweg met twee gezichten: van Doornenburg naar Tiel een brede sloot en daarna tot Gorinchem een vrij meanderende rivier. Het eerste deel is in de dertiende eeuw aangelegd, na Tiel kronkelt de rivier in lussen naar Gorinchem, om daar uit te monden in de Merwede. Het landschap rond de Linge toont Nederland op z’n best, ontdekken we.
Historisch pareltje dankzij krakers
AAN DE BRON VAN DE LINGE
Vanaf Tolkamer aan de Rijn laten we ons met de veerpont over het Pannerdensch Kanaal zetten, om vandaar algauw bij de bron van de Linge te komen. Niks geen borrelende belletjes uit de aarde, het water van de Linge komt simpel via een forse inlaat uit het Pannerdensch Kanaal en stroomt als een gekanaliseerde rivier vanuit Doornenburg westwaarts. In elk geval hebben wij wél het geboortebewijs! Het verderop gelegen negentiende-eeuwse Fort Pannerden heeft ook onze belangstelling, immers gebouwd om onze waterlinies te beschermen. Het fort bewaakte het Pannerdensch Kanaal, opdat de vijand onze rivieren niet kon afdammen en werd liefkozend de hoofdkraan van Nederland genoemd. Na leegstand in 1940 werd het fort doelwit van plunderingen, tot het in 2000 werd gekraakt. Dankzij de krakers is het nu een historisch pareltje.
Het prachtige veertiende-eeuwse sprookjeskasteel Doornenburg in het dorpscentrum willen we ook zien. Werd Rutger Hauer dankzij zijn rol van ridder Floris in dit kasteel niet de tv-droomprins van menig meisje? Wij genieten nog van de fraaie kasteelkruidentuin pal aan de prille Linge, de rode draad van onze campertocht. Doornenburg heeft geen camperplaats meer, dus rijden we een stukje langs de Linge, die langs weilanden, akkerlanden en populieren stroomt naar Landgoed Welderen bij Elst.
Ondeugende freules, driewerf foei!
VAN ELST NAAR TIEL
Elst zelf heeft toeristisch weinig te bieden, of het moeten de lekkere elstarappels zijn en het indrukwekkende nabijgelegen Park Lingezegen. Wij fietsen een stukje door die 3.400 voetbalvelden metende Lingezegen. Het park is in 2020 opgeleverd en toch al zo goed als volgroeid. Van het voormalige Kasteel De Parck rest nog de originele mooie Notenlaan, een plaatje. De Grote Kerk van Elst zie je in dit gedeelte vanuit alle hoeken duidelijk met zijn torenspits en kroontje in de vorm van een peer. We zijn tenslotte in de Betuwe.
De volgende dag staat Tiel op het programma en onderweg tuffen we heerlijk langs veel leuke dorpjes aan de Linge. Opheusden blijkt de grootste kerk van Nederland te hebben, met 2.850 zitplaatsen. Het is hier de Biblebelt. Voor Echteld wijken we even van onze route af, want we willen het dertiende-eeuwse kasteel Wijenburg weleens zien, waar grappige anekdotes over rondgaan. Zo verbleven daar begin negentiende eeuw ’s zomers twee ongetrouwde freules Van Bavelen, die er een nogal losse leefstijl op na hielden. Echteld vonden ze ronduit saai, behalve de zoetwarenverkoper Jan Willem Staal, die regelmatig met snoepgoed bij ze kwam. Er wordt gefluisterd dat hij de dames extra amuseerde door naakt voor hen te dansen. Dat was toen driewerf foei! Wat de mensheid ook uitspookt, onze Linge stroomt onvervaard verder naar Tiel.
De camperplaats aan de Waalkade met het weidse uitzicht vinden we prachtig. Tiel is een oude stad en eens rijk dankzij de waterrijke ligging, tot de Vikingen daar in de tiende eeuw een einde aan maakten. Tiel krabbelde snel weer op door zich aan te sluiten bij de Hanze. De oude Sint-Maartenskerk, de stadswallen en het Ambtmanshuis herinneren nog aan die tijd, maar verder is er helaas weinig historisch over. Veel aandacht is er in het Streekmuseum voor Flipje, dé alom bekende mascotte van de voormalige Betuwse jamfabriek. Voor ons is het interessant te weten waar de oer-Linge hier als zijarm van de Waal ontsprong, tot de rivier rond de twaalfde eeuw werd afgedamd. Er zijn nog wat reststroompjes te vinden in een deel van de stadsgracht en wat slootjes.
De volgende dag gaan we weer verder om ter hoogte van Zoelen het kunstwerk met duiker te ontdekken, waarin de Boven-Linge onder het Amsterdam-Rijnkanaal wordt geleid. Aan de andere kant kronkelt de rivier als Beneden-Linge vrij en blij in de bedding van de oer-Linge verder.
Het is steeds puzzelen om zoveel mogelijk op de smalle Lingedijk met de camper te rijden, maar zo zien we wel nostalgische Lingedorpjes, zoals Zoelen, Beide Avezaathen, Wadenoijen en meer. Het landschap is hier zoals Nederland in de boeken wordt beschreven: met uiterwaarden, dijken, oeverwallen, doorbraakkolken, komgebieden en veel fruitgaarden.
Eindelijk vrijheid voor de rivier
LANGS NOSTALGISCHE LINGEDORPJES
Fijne camperplaats tussen fruitbomen
BUFFELEN BIJ MARIËNWAERDT
Geldermalsen aan de Linge met de Heemtuin en het nieuwe Lingepark is zeker prachtig. Tóch gaan we na een wandeling verder naar Deil, waar de straatnamen nog verwijzen naar de zeven kastelen die hier eens stonden. Ons doel is het Lingedorpje Enspijk met een fijne camperplaats tussen de fruitbomen. Op de Brink staan nog een middeleeuwse dorpskerk en de voormalige kosterswoning. Het voetveer zet ons met fietsen en al over de Linge, naar de tegenovergelegen Heerlijkheid Mariënwaerdt. Al snel peddelen wij intens genietend langs akkers, weiden, grienden, bossen en fraaie lanen, die allemaal bij dit landgoed van negenhonderd hectare horen. De naam Mariënwaerdt betekent eiland van Maria en verwijst naar de norbertijnenabdij die daar rond het jaar 1000 lag. De tijd dat een titel vanzelfsprekend veel geld betekende, is niet meer. Frans baron Van Verschuer kluste altijd enthousiast mee tot hij in 2022 64 jaar oud ongelukkig van zijn trap viel, wat hem fataal werd. Nu beheert de negende generatie het landgoed, dat al sinds 1734 in het bezit van de familie is. Het is vaak buffelen om de boel in stand te houden, zelfs met veel hulp van vrijwilligers. Gelukkig mogen wij stervelingen daar nog komen. Voorbij Rumpt, bij Beesd nemen wij de brug en fietsen langs de Linge en de rumoerige A2 terug naar het in groen verscholen Enspijk.
De Linge
Glasblazen en vergeten groenten
VAN LINTDORP NAAR LINTDORP
En nog steeds hobbelen we genietend van de omgeving over de Lingedijk met lintdorpjes als Gellicum, Rhenoy en Acquoy. Vanaf de jachthaven Leerdam lopen we zo in het oudste gedeelte van de stad en de Glasblazerij. Ambachtelijk glasblazen blijft een mooi fenomeen. Museum Het Hofje van Aerden heeft een nutstuin met vergeten groenten, wellicht ter herinnering aan de alleenstaande vrouwen die daar woonden. ’s Middags maken we een fietstocht over veel dijken naar het pittoreske Acquoy, bekend door de Betuwse Toren van Pisa met – toeval of niet – het graf van predikants-vrouw Cornelia Pisa (1941) ernaast.
Voortpeddelend langs de Linge verbazen we ons over Fort bij Asperen, met een moderne kunstzinnige glaskoepel in de plaats van de observatiepost! De mooie waaiersluis uit 1815 was onderdeel van de Hollandse Waterlinie en toen van cruciaal belang voor de inundatie. Asperen zelf is een prachtig oud stadje met een gerestaureerde stadswal en een imposante kerk met dito dikke toren. Asperen en Heukelum schijnen nederzettingen te zijn met stadsrechten en er stonden zelfs drie kastelen. Een pronkt er nog in Heukelum en is wereldberoemd vanwege tv-opnames van Pommetje Horlepiep. Heukelum is een vesting, waarvan de muren zo’n tien jaar terug onder de aarden wal vandaan zijn gehaald en tot bijna nieuwstaat zijn gerestaureerd. Bij het beeld De Veerman worden we met het voetveer overgezet naar Leerdam. Wat is het Lingegebied waanzinnig mooi!
Bekijk de route
BIJ GORINCHEM DE MERWEDE IN
Sterken brengen sterken voort
Rijdend door het lieflijke Kedichem moeten we voor Arkel vanwege werkzaamheden van de mooie Lingedijk af. De Linge was in de middeleeuwen voor Gorinchem een belangrijke handelsader voor de graanhandel en pas in de zestiende eeuw werd de stad een grote vesting. Op het stadswapen lezen wij, vrij vertaald uit het Latijn: sterken brengen sterken voort. Aanpakkers dus! De Grote Toren staat opvallend uit het lood, wel anderhalve meter. Hebben ze daar langs de Linge patent op? Na onze vestingwandeling zoeken we een terras voor wat sterks, want de tijd van afscheid nemen nadert. Tot 1893 stroomde de Linge chic langs de klassieke Waterpoort de Merwede in, maar die staat – best bizar – nu in de museumtuin van het Rijksmuseum Amsterdam. In de Lingehaven deinen plezierjachten zachtjes op het water, zich niet bewust dat de Linge even verderop via de uitwateringsgeul van het Gemaal mr.dr. G. Kolff door de Merwede wordt opgeslokt. Ergens staat: ‘Linge, kleine rivier, ik heb gezien, hoe dijken je eens dwongen, om net als nu, je water naar de zee te dragen’. En ja, ook ons kost het moeite de rivier los te laten. Feit is dat we intens hebben genoten van onze campertocht langs en rond de Linge.
